Atık su arıtma tesisinden çıkan arıtılmış atık çamurun (tortul atığın) doğru ve düzenli kullanılması halinde tahıl üretiminde verimi artırdığı saptandı. KKTC’de atık çamurun tahıl üretiminde nasıl kullanılacağı konusunda eğitimler verilmeye başlandı. Bu kapsamda Ekim ayında iki günlük eğitim verildi. Birinci gün Lefkoşa’da, ikinci gün ise arazide uygulamalı verildi. Eğitimlerin, “Arıtılmış Atık Çamurun Tarımsal Amaçlı Kullanımı” projesi altında, Haspolat Arıtma Tesisinden çıkan tortul atıkla yapılan iki yıllık deneme sonrasında, atık çamurun tahılda verim ve toprak yapısı üzerindeki olumu etkisinin görülmesi üzerine düzenlenmesine karar verildi. 2 YILLIK DENEME… Ercan Havalimanı bölgesinde bulunan Devlet Üretme Çiftliği’nde, AB desteğiyle yürütülen iki yıllık denemede, arıtılmış çamurun ürün kalitesi, verimi üzerinde etkisi ve sağlık açısından güvenliği incelendi. Denemelerde parseller ayrılarak kimyasal gübre veya atık çamur kullanılmadan (kontrol parseli), sadece kimyevi gübre kullanılarak ve sadece atık çamur kullanılarak tahıl yetiştirildi. Çalışmalarla ilgili raporlarda, tortul atık kullanılan parsellerde toprağın organik madde içeriğinde olumlu etki görüldü, bunun mineral gübre ihtiyacını azalttığı tespit edildi. Arıtılmış çamur kullanılan parselden alınan verimin, gübre kullanılmayan parsellerden alınan verimin yaklaşık iki katı olduğu ifade edildi. Raporda sadece Haspolat Arıtma Tesisi’nden yılda 3 bin ton arıtılmış atık çamur çıktığı, çamurda ağır metal içeriğinin üst limit değerlerinin altında oldukları belirtiliyor. DEĞİRMENCİ TAK muhabirine yapılan çalışmayla ilgili bilgi veren Tarım Dairesi Müdürü Reşat Değirmenci, topraktaki organik madde oranının suni gübrenin toprakta tutunması açısından önem taşıdığını, organik maddenin düşük olması halinde kimyevi gübrenin toprakta tutunmasının zor olduğunu söyledi. Değirmenci, bu organik maddenin toprakta yüzde 5 olması gerekirken Mesarya’da yüzde 1’in altında kaldığını bildirdi. “KİMYEVİ GÜBRE FİYATLARINDAKİ ARTIŞLA ATIK ÇAMUR KULLANIMINI DAHA ÇOK ÖNEM KAZANDI” Kimyevi gübredeki fiyat artışına da işaret eden Değirmenci, “Bugünkü kimyevi gübre fiyatlarındaki artışa bakıldığında, atık çamurun tarımda kullanılması daha fazla önem kazanmıştır” dedi. Yapılan denemede esas amacın organik maddenin arttırılması olduğunu ifade eden Değirmenci, denemede organik madde miktarı arttırılırken ana besin maddeleri olan azot, fosfor ve potasın da arttığını gözlemlediklerini ifade etti. “YÜZDE 50 DAHA FAZLA VERİM ALINDI” Denemede bir dönüme 2 metreküp çamur kullanılmasının uygun olduğunu gördüklerini, 2 metreküp çamurda 9.5 kg saf azot bulunduğunu, bunun tahıl yetiştirilmesinde önerilen miktar olduğunu kaydeden Değirmenci, kontrole göre çamur kullanılan parselden yüzde 50 daha fazla verim alındığına dikkat çekti. Organik maddenin azot yarayışlılığını arttırdığını da gördüklerini belirten Değirmenci, “Toprakta organik madde yoksa suni gübrenin yarayışlılığı düşer” dedi. Değirmenci, “Çamurun güvenli, doğru miktarda kullanılması lazım. Düzenli ve doğru miktarda kullanılması halinde verim artışı görünür. Suni gübrelerin de toprakta yarayışlılığı artar” diye konuştu. SERİNAY: “GÜNEY AVRUPA ÜLKELERİ TORTUL ATIĞIN YÜZDE 70’İNİ TARIMDA KULLANIYOR” Devlet Üretme Çiftlikleri Baş Mühendisi Süleyman Serinay da TAK’a yaptığı açıklamada, Güney Avrupa ülkelerinde arıtma tesislerinden çıkan tortul atığın yüzde 70’inin tarımda kullanıldığını, KKTC’de de yasalar altında tortul atığın tahıl arazilerinde kullanılabileceğini ancak ne kadar kullanılabileceğine Tarım Bakanlığı’nda kurulan komisyon tarafından karar verilmesi gerektiğini ifade etti. “YAPRAĞI YENEN BİTKİLERDE YASAK” Serinay, Kuzey Kıbrıs’ta yaprağı yenen bitkilerin yetiştirilmesinde tortul atık kullanılmasının sağlık riski nedeniyle henüz yasak olduğunu, ancak İtalya’da denetim imkanları daha farklı olduğu için daha geniş alanda kullanılabildiğini kaydetti. Hayvan dışkısının dönüm başına 14-15 metre küp kullanılabileceğini ancak tortul atık yüksek oranda azot ihtiva ettiğinden dönüm başına 2 metre küp kullanılması ve eşit dağıtılması gerektiğinin altını çizen Serinay, tortul atığın hayvan gübresine göre azot oranının 5 kat fazla olduğunu o nedenle kısıtlı kullanılması gerektiğini ifade etti. Tortul atığın serpilmesini müteakip anında toprağa karıştırılması gerektiğini vurgulayan Serinay, aksi halde atıktaki azotun kaybedileceğini, tortul atığın eylül veya ekim ayında kullanılmasının daha verimli olacağını ifade etti. Serinay, tortul atığın besin açısından zengin olmasının yanında su tutma kapasitesini arttırdığını ve toprak yapısını iyileştirdiğini de vurguladı.