BM, TARİHİNİN EN DERİN MALİ KRİZİYLE KARŞI KARŞIYA
Birleşmiş Milletler (BM), üye ülkelerin ödemeleri aksatması, insani yardımlarda kesintiler ve küresel önceliklerin değişmesi nedeniyle kuruluş tarihinin en büyük mali kriziyle karşı karşıya.
Uzmanlar, BM’nin yaşadığı ekonomik sıkıntıların barış gücü operasyonlarından mülteci yardımlarına kadar birçok alanda felç etkisi yaratabileceği uyarısında bulundu.
GUTERRES: “İFLASA DOĞRU BİR YARIŞ İÇİNDEYİZ”
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, 17 Ekim’de yaptığı açıklamada, üye ülkelerin ödemelerini zamanında yapmamaları halinde örgütün “iflasa doğru bir yarışta” olduğunu söyledi.
Guterres, 2026 yılı bütçesini yüzde 15 azaltarak 3,2 milyar dolara düşürmeyi, personel sayısını da yüzde 19 oranında azaltarak 13 bin 809’dan 11 bin 594’e indirmeyi önerdi.
KRİZİN MERKEZİNDE ABD VAR
Mali krizin merkezinde, ABD’nin BM’ye düzenli ödemelerini durdurma kararı yer alıyor.
ABD, BM’nin olağan bütçesinin yaklaşık %22’sini karşılıyor ve yıllık katkısı 820 milyon dolar civarında. Ancak bu yılın büyük kısmı ya ertelendi ya da tamamen durduruldu.
ABD Başkanı Donald Trump yönetimi, ağustos ayında 5 milyar dolarlık dış yardımı da kesme kararı aldı. Bu karar, uluslararası barış gücü operasyonları dâhil birçok programı etkiledi.
ABD’nin Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve İnsan Hakları Konseyi’nden çekilmesiyle sarsılan BM’ye duyulan güven, bu son adımla daha da azaldı.
DOMİNO ETKİSİ: AVRUPA ÜLKELERİ DE KESİNTİYE GİDİYOR
ABD’nin katkılarını durdurmasının ardından, Almanya, İngiltere ve Hollanda gibi ülkeler de iç ekonomik baskılar nedeniyle yardımlarını azalttı. Çin ve Rusya ise ödemelerini geciktiriyor veya tam yapmıyor.
BM finansmanı uzmanı Ronny Patz, AA’ya yaptığı açıklamada,
“Bu, tüm BM sistemi için şimdiye kadarki en büyük kriz. ABD’nin katkısı yoksa sistemin diğer bölümleri de çöker,”
ifadelerini kullandı.
Patz, BM bütçesinin yalnızca kullanılabilir kısmının harcanabildiğini, harcanmayan fonların ise iki yıl sonra üye ülkelere iade edilmesi gerektiğini hatırlatarak, “2026, krizin gerçek boyutunu göreceğimiz yıl olacak” dedi.
BMMYK VE YARDIM PROGRAMLARI DARBE ALDI
Krizden en çok etkilenen kurumların başında Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) geliyor.
BMMYK, bütçesindeki açık nedeniyle insani yardımları yaklaşık yüzde 60 oranında azaltmak zorunda kaldı.
Sudan’da cinsiyet temelli şiddet mağduru 80 bin kadın ve kız çocuğu destek alamadı.
Afganistan’da 450 sağlık merkezi kapandı.
Ukrayna’da 1 milyon kişi nakdi yardımını kaybetme riskiyle karşı karşıya.
Bangladeş’te yarım milyon Arakanlı çocuk okula gidemiyor.
“YARDIMLAR SAVUNMA HARCAMALARINA KAYIYOR”
BMMYK Sözcüsü Matthew Saltmarsh, AA’ya yaptığı açıklamada,
“ABD bizim en büyük bağışçımızdı. Ancak artık sadece ABD değil, Avrupa ve Doğu Asya ülkeleri de fonlarını azaltıyor,”
dedi.
Saltmarsh, birçok ülkenin kaynaklarını savunma ve güvenlik sektörlerine yönlendirdiğini, bu nedenle insani yardım bütçelerinin küçüldüğünü ifade etti.
“Dünyanın hassas bölgeleri çökerse, bu küresel istikrarsızlığa yol açar. Kriz yaşanmadan harekete geçmek her ülkenin yararınadır.”